Kontuzje - przyczyny powstawania
Kontuzje często wynikają z rozpoczynania obciążających ćwiczeń bez właściwej rozgrzewki, niedopasowanej do możliwości organizmu intensywności i nieodpowiednio dobranego sprzętu sportowego.
Typowe problemy pojawiające się u osób aktywnie spędzających czas, zarówno u amatorów, jak i zawodowców, można podzielić na dwie grupy:
1) "duże" - dochodzi do zadziałania znacznych sił, często skutkują widoczną kontuzją (np. stłuczenia, skręcenia, zwichnięcia),
2) "małe" - mikrourazy powstające na skutek nadmiernej eksploatacji, czyli powtarzających się przeciążeń (np. w trakcie treningów siłowych).
W początkowej fazie najczęstsze są przeciążenia i naciągnięcia, jednak musimy pamiętać, że w dalszej perspektywie obie grupy urazów prowadzą do powstania zmian zwyrodnieniowych.
Warto również wiedzieć, że powtarzające się ruchy obciążające stawy i mięśnie prowadzą do powstawania schorzeń takich jak: łokieć tenisisty czy golfisty, kolano skoczka lub też zwyrodnienie ścięgna Achillesa. Stoją za nimi właśnie zmiany zwyrodnieniowe będące konsekwencją uszkodzeń w obrębie ścięgien lub zmian chorobowych, związanych z miejscem przyczepu elementów ścięgnistych mięśni do kości. Dodatkowo, pierwszą z grup możemy podzielić na zapalenia ścięgien, które zazwyczaj pojawiają się w krótkim okresie od rozpoczęcia aktywności oraz zmiany zwyrodnieniowe ścięgien związane z długotrwale występującymi przeciążeniami powodującymi mikrourazy.
"Zmiany, które pojawiają się przy mikrourazach obejmują cztery fazy, z których pierwsza wiąże się ze stanem zapalnym. Wielokrotne występowanie tej fazy prowadzi do dalszych zmian zwyrodnieniowych i związanych z nimi objawów. Tak więc pojawiające się nagle dolegliwości, powtarzając się, na te dokuczające nam w późniejszym okresie" - tłumaczy doktor Kołakowski.
Niepokojące objawy
Do podstawowych objawów, z którymi powinniśmy udać się do lekarza, należą:
. ból występujący przy ruchu i nasilający się po wysiłku,
. ból przy palpacji, czyli obmacywaniu danej okolicy,
. ograniczenie ruchomości i osłabienie siły mięśniowej,
. obrzęk.
W związku z tym, że występują one również przy innych jednostkach chorobowych, niezwykle istotny jest prawidłowy wywiad lekarski oraz badanie wykonane przez doświadczonego ortopedę, w tym USG, zdjęcie rentgenowskie czy rezonans magnetyczny.
Kontuzje - metody leczenia
W przypadku większości schorzeń wymienionych powyżej leczenie zachowawcze, polegające na odciążeniu, schładzaniu w ostrej fazie, fizjoterapii i stosowaniu w pierwszym okresie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, jest wystarczające i w ok. 80 proc. prowadzi do wyleczenia. Niestety, ten typ leczenia ma pewien mankament - trwa zwykle bardzo długo.
Kolejną techniką stosowaną od wielu lat są zastrzyki sterydowe - znane szerzej jako "blokady". Jednak od momentu, kiedy stwierdzono, że problem uszkodzeń w obrębie ścięgien nie ma charakteru zapalnego, lecz zwyrodnieniowy, wielu lekarzy jej nie zaleca. Inne dostępne metody to ESWT, czyli terapia falą uderzeniową, różnego rodzaju zabiegi fizykoterapeutyczne, stosowanie ortez ortopedycznych czy leczenie operacyjne. Niemniej istnieją publikacje, które wskazują na skuteczność tej terapii w leczeniu bólu, szczególnie w ostrej fazie choroby i niewielką skuteczność w stanach przewlekłych.
Kolejną małoinwazyjną metodą (dostępną m.in. w Centrum Medycznym ENEL-MED) jest ostrzykiwanie czynnikami wzrostu. PRP (Platelet Rich Plasma) to koncentrat płytek krwi w niewielkiej objętości osocza uzyskiwany w ciągu kilkunastu minut poprzez odwirowanie własnej krwi, pobranej od pacjenta. "Tak przygotowane bogatopłytkowe osocze podaje się w bolesną okolicę, dla większej precyzji najczęściej pod kontrolą USG. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym, co pozwala na opuszczenie szpitala tuż po krótkiej obserwacji. W dalszej terapii stosuje się unieruchomienie i rehabilitację. Procedura ta jest godna polecenia ze względu na wysoką, prawie 90 proc. skuteczność" - tłumaczy ortopeda. Zabieg można wykonać w Szpitalu Centrum ENEL-MED.
10 podstawowych zasad profilaktyki
1. Wyluzuj - nie przeciążaj, szczególnie przez długi okres czasu. Jeśli zaczniesz odczuwać ból w trakcie treningu - zatrzymaj się i odpocznij.
2. Miksuj - jeśli dane ćwiczenie powoduje przewlekłe dolegliwości bólowe - spróbuj czegoś innego (np. połącz bieganie z jazdą na rowerze lub pływaniem).
3. Popraw technikę - jej braki powodują wzrost prawdopodobieństwa wystąpienia urazów. Rozpoczynając przygodę z daną dyscypliną rozważ kilka lekcji u profesjonalisty.
4. Rozciągaj - nie zapominaj o tym przed rozpoczęciem treningu - prawidłowa rozgrzewka zmniejsza ryzyko mikrourazów. Równie ważne jest rozciąganie po zakończeniu ćwiczeń!
5. Dostosuj - praca to miejsce, w którym stawy i mięśnie są narażone na wiele obciążeń. Jeśli to możliwe, zadbaj o ergonomię - prawidłowe krzesło i klawiaturę czy odpowiednio ustawiony monitor.
6. Wzmacniaj - zadbaj o siłę swych mięśni. Odpowiednio przygotowane grupy mięśniowe, które angażuje dana aktywność łatwiej znoszą czekające je przeciążenia.
7. Dozuj - zwiększaj aktywność stopniowo! Nadmierne forsowanie organizmu po dłuższej przerwie bez ćwiczeń naraża na kontuzje i prowadzi do zniechęcenia, a w końcu zaniechania aktywności.
8. Dobieraj - prawidłowo dobrane obuwie i sprzęt sportowy to podstawa - poszukaj wiarygodnych informacji lub skorzystaj z pomocy fachowca. Nie oznacza to konieczności nabywania najdroższych rzeczy dostępnych na rynku!
9. Szukaj - niewiedza nie stanowi usprawiedliwienia dla nieprzemyślanych działań. Warto sięgnąć po porady i wskazówki specjalistów, które pomogą zapobiegać niepotrzebnym urazom.
10. Nie ignoruj - ciało wysyła nam sygnały, jeśli odczuwasz dolegliwości bólowe - nie bagatelizuj ich! Wizyta u lekarza i odpowiednie badania pomogą ustalić źródło problemów i je wyeliminować.
Konsultacja medyczna: Przemysław Kołakowski jest lekarzem ortopedą, specjalistą w dziedzinie ortopedii i traumatologii narządu ruchu. Obecnie praktykę lekarską prowadzi w Szpitalu Centrum Medycznego ENEL-MED w Warszawie, gdzie pełni również funkcję kierownika medycznego.